Rafał Berger
Prowadzenie działu „recenzje” nie wydaje się łatwe. Jaki dobór książek stosować, czy ograniczyć się jedynie do tych, które ukazują się w ostatnim czasie? Tak być powinno, tak się tworzy podobne działy we wszelkich pismach. Ale na szczęście dla bibliofilów, a na nieszczęście dla naszego społeczeństwa, czytelnictwo w Polsce nie ma się najlepiej. Oznacza to, że można spokojnie zdobyć, zakupić, przeczytać książki wydane nawet kilka lat wcześniej i nie obawiać się że zostaną na pniu wykupione. Stąd, pomyślałem, że będę pisał także o książkach wydanych nawet kilka lat wcześniej. Jako niepoprawny bibliofil, uznałem także, że może warto stworzyć poddział „Z zakurzonej półki” i tu dawać opisy książek wydanych na przykład lat temu pięćdziesiąt, i więcej. Zdobycie takiego działa może być nieco trudniejsze, a zatem, wbrew pozorom, opis takiej książki może być dla czytelnika naszego magazynu ciekawszy. A z drugiej strony, nie brak w Internecie różnego rodzaju antykwariatów, bibliotek cyfrowych itp.
Ale ad rem. Zanim zacznę odkurzać półki, może co drugą recenzję, sięgnijmy do prawie „świeżynki”, książki Ewy Machut – Mandeckiej „Kultura arabska. Mity, literatura, polityka”, wydanej w 2012 roku.
Ewa Machut – Mendecka jest profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego, Wydziału Orientalistycznego, a także pracownikiem naukowym Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej. Arabistka, literaturoznawca, wśród jej licznych zainteresowań – od literatury, psychologii, są oczywiście zainteresowania oscylujące wokół kultury i antropologii świata islamu. Tradycja, społeczeństwo, kobieta w islamie, kultura, język, media świata arabskiego, to tematy, które pani profesor pogłębiła także dzięki licznym podróżom i wyprawom naukowym do krajów arabskich.
Efektem badań Ewy Machut – Mendeckiej jest książka zatytułowana „Kultura arabska. Mity, literatura, polityka” (wydawnictwo „Eneteia”, 2012, ss.442), w której znajdziemy spojrzenie autorki na kulturę arabską, jako spójną całość, na którą składają się jednak różne jej aspekty od archetypów kulturowych, symbolistyki, poprzez wartości uniwersalne. Różne może być przecież spojrzenie na kulturę, poprzez mity, literaturę a nawet media. Wszystko to formuje człowieka w danej kulturze na przestrzeni wieków. Od tradycji plemiennej, kultury ludowej, z jej magią, do społeczeństwa współczesnego z jego religią, literaturą i obyczajowością. Spojrzenie na życie rodzinne, społeczne i politykę, wszystko to odnajdziemy w książce prof. Machut – Mendeckiej.
Książka składa się z 7 podstawowych rozdziałów:
1. Kultura w mitach.
2. W kierunku tradycji plemiennej.
3. Swoi, obcy, inni: literackie obrazy konfliktów w świecie arabskim w XIX – XX wieku.
4. Świat w procesie przemian: obrazy Egiptu i Maroka.
5. Obrazy kobiet i mężczyzn w literaturze arabskiej.
6. Koncepcja czasu w obrazach literackich.
7. W kręgu obyczajów.
Ponieważ książka przede wszystkim skupia się na człowieku, kształtowanym przez swoją kulturę, nie napotkamy tam w zasadzie jednoznacznych odwołań do szyizmu, ale już do szyitów i ich duchowości jak najbardziej:
„Mit Husajna pozostaje żywy. Co roku ściąga setki szyitów na obchody żałobnych świąt aszury, do których należy misterium tazijji, i wciąż może wywoływać zachowania ekstremalne (np. wśród szyitów pakistańskich) w postaci biczowania ciała i ranienia się do krwi w poczuciu winy za wydarzenia pod Karbalą oraz za zniewagi, jakie spotkały rodzinę Proroka. W tym sensie symbol Husajna ma głębokie znaczenie rekompensacyjne, a także integruje wspólnotę szyicką. Wzór Husajna może też zagrzewać do walki współczesnych bojowników muzułmańskich. Jego symbol prowokuje bowiem do subiektywnych przeżyć i doświadczeń. Trudno szukać drugiej postaci o tak wielkiej archetypowej energii, ponieważ wiąże się ona bezpośrednio z obszarami sacrum”.
W książce znajdziemy więcej odniesień do roli Ahlul Bejt („Ludzi Domu”) w arabskiej obyczajowości.
Myślę, że warto sięgnąć do tej książki i spojrzeć na kulturę arabską poprzez analizę pani profesor Ewy Machut – Mendeckiej.
